حساسیت غذایی (Food Allergy) یک اختلال ایمنی است که در آن بدن به یک یا چند نوع ماده غذایی واکنش شدید نشان می‌دهد. این مشکل می‌تواند از واکنش‌های خفیف پوستی تا شوک آنافیلاکسی منجر شود. برای تشخیص دقیق این شرایط، روش‌های مختلف تست و آزمایش طراحی شده‌اند که در این مقاله به‌صورت آموزشی و مرحله‌به‌مرحله آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

چرا تست آلرژی غذایی اهمیت دارد؟

• جلوگیری از واکنش‌های تهدیدکننده

• طراحی رژیم‌های غذایی اختصاصی

• افزایش کیفیت زندگی بیماران

• تصمیم‌گیری درمانی برای پزشکان و متخصصان تغذیه

انواع تست‌های مواد غذایی حساسیت‌زا

1. تست پوست (Skin Prick Test)

نحوه انجام:

• مقدار کوچکی از عصاره ماده غذایی مشکوک روی پوست بازو یا پشت قرار داده می‌شود.

• با یک سوزن نازک سطح پوست خراش داده می‌شود.

• بعد از 15 تا 20 دقیقه، پوست از نظر واکنش (قرمزی، تورم یا کهیر) بررسی می‌شود.

مزایا:

• سریع، ارزان، قابل استفاده برای کودکان و بزرگسالان

محدودیت‌ها:

• نیاز به قطع مصرف آنتی‌هیستامین‌ها 3-7 روز پیش از تست

• احتمال مثبت کاذب در برخی موارد

2. تست خون (IgE-Specific Blood Test)

روش:

این تست در آزمایشگاه انجام شده و مقدار آنتی‌بادی IgE اختصاصی علیه مواد غذایی خاص در خون اندازه‌گیری می‌شود.

تفسیر نتایج:

• سطح IgE بالا نشانه احتمال وجود آلرژی غذایی است.

• نتایج باید توسط پزشک تفسیر شود و به‌تنهایی معیار قطعی نیستند.

موارد کاربرد:

• افرادی که بیماری‌های پوستی دارند یا امکان انجام تست پوستی ندارند.

• کودکان خردسال یا افراد دارای سابقه آنافیلاکسی

3. تست حذف و چالش غذایی (Elimination and Oral Food Challenge)

مراحل انجام:

الف. مرحله حذف:

• تمام غذاهای مشکوک به مدت 2 تا 6 هفته از رژیم حذف می‌شوند.

• علائم بیمار مانیتور می‌شود.

ب. مرحله چالش خوراکی:

• تحت نظر پزشک و در محیط کنترل‌شده، ماده غذایی به‌صورت تدریجی دوباره وارد رژیم می‌شود.

• هرگونه واکنش آلرژیک ثبت می‌گردد.

مزایا:

• دقیق‌ترین روش تشخیص آلرژی غذایی

ریسک‌ها:

• نیاز به تجهیزات اورژانسی برای مقابله با واکنش‌های شدید

4. تست IgG (برای عدم تحمل غذایی)

تفاوت با آلرژی:

• واکنش ایمنی تأخیری است نه فوری

• بیشتر در بیماری‌های مزمن گوارشی و التهابی استفاده می‌شود

تفسیر:

• افزایش IgG نسبت به یک غذا معمولاً نشان‌دهنده مصرف مکرر آن است، نه لزوماً آلرژی

• تفسیر آن باید با علائم بالینی تطابق داشته باشد

نمونه‌برداری صحیح برای تست‌ها

• قبل از تست پوست: قطع آنتی‌هیستامین‌ها و کرم‌های موضعی ضد التهاب

• قبل از تست خون: نیازی به ناشتایی نیست، اما مصرف داروها باید اعلام شود

• رژیم حذف: زیر نظر متخصص تغذیه برای جلوگیری از سوء تغذیه

• چالش خوراکی: فقط در مراکز درمانی مجهز به اپی‌نفرین انجام شود

لیست مواد غذایی حساسیت‌زای شایع

طبق سازمان‌های جهانی مانند FDA و WHO، 14 ماده غذایی اصلی شامل:

• گلوتن (موجود در گندم، چاودار، جو، و جو دوسر)

• تخم‌مرغ

• شیر گاو و لبنیات

• بادام‌زمینی

• آجیل درختی (بادام، فندق، گردو، پسته، بادام هندی، گردوی برزیلی)

• سویا

• خردل

• دانه کنجد

• کرفس

• ماهی

• نرم‌تنان (مثل صدف، حلزون)

• صدف‌های سخت‌پوست (میگو، خرچنگ و...)

• دی‌اکسید گوگرد و سولفیت‌ها (در مقادیر بالای ۱۰ میلی‌گرم بر کیلو یا لیتر)

• لوبیای لوپین (Lupin) – نوعی حبوبات که در برخی آردها و غذاهای بدون گلوتن استفاده می‌شود.

نکات کلیدی برای انجام تست بهینه

• همیشه با مشورت پزشک یا آلرژی‌شناس اقدام کنید.

• ترکیب چند تست برای دقت بالاتر توصیه می‌شود.

• علائم بیمار بسیار اهمیت دارد؛ نتایج آزمایش باید با بالین همخوانی داشته باشند.

• مراقب مثبت و منفی کاذب باشید؛ تست‌های IgE و پوست نمی‌توانند به‌تنهایی تشخیص نهایی دهند.

• هرگز بدون ارزیابی تخصصی، غذایی را به‌طور کامل از رژیم حذف نکنید.

جایگاه استاندارد SFBB در مدیریت آلرژن‌ها

استاندارد SFBB (Safer Food Better Business) بر پایه چارچوب SFBB انگلستان و مطابق با مستندات منتشرشده در وب‌سایت رسمی food.gov.uk، به‌صورت خاص روی کنترل آلرژن‌ها، آموزش پرسنل، جداسازی مواد اولیه حساسیت‌زا و ثبت فرآیندها تمرکز دارد. تمامی کسب‌وکارهایی که خواهان دریافت گواهینامه پاکنماد هستند، باید تسلط کامل بر تست‌های آلرژی و مدیریت آن‌ها داشته باشند.

گواهینامه پاکنماد و ارتباط آن با تست‌های آلرژی

برای دریافت گواهینامه پاکنماد، آشنایی عملی و نظری با تست‌های حساسیت غذایی یک الزام کلیدی است. کسب‌وکارهایی که اصول SFBB را رعایت کرده و توانایی شناسایی، مدیریت و مستندسازی آلرژن‌ها را دارند، شایستگی دریافت این گواهی ملی را کسب می‌کنند.

برای ثبت نام و دریافت گواهینامه پاکنماد اینجا کلیک کنید.

نتیجه‌گیری

تست‌های آلرژی غذایی ابزار قدرتمندی برای شناسایی و مدیریت بیماری‌های آلرژیک هستند. انتخاب روش مناسب بستگی به علائم فرد، سن، وضعیت بالینی و تشخیص پزشک دارد. آموزش صحیح، تحلیل نتایج و رعایت ملاحظات ایمنی برای هر تست حیاتی است.